Droga do natury

Piwonia chińska, syn. p. biała (Paeonia lactiflora Pall., chiń. Shaoyao) – bylina należąca do rodziny piwoniowatych (Paeoniaceae), przez niektóre źródła przypisana do jaskrowatych (Ranunculaceae) i podrodziny piwoniowatych. Pochodzi z terenów Azji centralnej (Chiny, Mongolia), skąd została rozpowszechniona do Europy, Ameryki Północnej i na inne tereny Azji o klimacie umiarkowanym. Piwonia chińska jest gatunkiem wymagającym gleb żyznych o lekko kwaśnym odczynie pH.^I,II

Piwonia chińska rośnie na wysokość 40-70 cm, a jej łodyga jest gładka. Natomiast liście są lancetowate lub wąsko-jajowate o zaostrzonym wierzchołku i klinowatej podstawie, o ulistnieniu pierzastodzielnym. Ponadto krawędzie liści mogą być ząbkowane lub faliste. W okresie kwitnienia przypadającym w maju i czerwcu pojawiają się kwiaty o średnicy 8-11,6 cm mające 9-13 płatków i 4 działki kielicha. Rozwijać się mogą na szczycie po kilka sztuk lub w pachwinie liści. W zależności od odmiany spotyka się kwiaty w kolorze białym (czasem nakrapiane u nasady ciemnofioletowymi plamkami), różowym i fioletowych (u odmiany dziko rosnącej), rzadziej występują odmiany o kwiatach czerwonych. Łacińska nazwa ‘lactiflora‘ oznacza “mlecznokwiatowa” i kwiaty o takiej barwie spotykane są najczęściej w środowisku naturalnym. Natomiast najważniejszą z punktu widzenia wartości leczniczych częścią rośliny jest zgrubiały korzeń wytwarzający czarnobrązowe odnogi.^I,II

Surowcem zielarskim jest korzeń piwonii chińskiej (Paeoniae lactiflorae radix). W medycynie chińskiej stosuje się głównie korzeń białej odmiany (Paeoniae radix Alba, chiń. Baishao), który przygotowuje się poprzez obranie i wstępne gotowanie, a następnie przez suszenie na słońcu. W ziołolecznictwie stosuje się również surowiec pochodzący z dziko rosnącej odmiany piwonii chińskiej (chiń. Chishao), który różni się od odmiany uprawnej m.in. składem chemicznym i aktywnością. Należy unikać surowca przetworzonego poprzez fumigację siarką, ponieważ ma on obniżoną zawartość peonifloryny. Korzeń piwonii chińskiej zbiera się latem i jesienią, nie wcześniej jak po opadnięciu kwiatów. Surowca zielarskiego dostarczają również liście, łodygi i nasiona.^I,II

SKŁADNIKI AKTYWNE

Korzeń piwonii chińskiej zawiera glikozydy monoterpenowe (głównie peonifloryna, poza tym: albifloryna, laktifloryna, oksypaeonifloryna), polifenole, w tym flawonoidy, kwasy fenolowe (kwas galusowy) i organiczne (kwas benzoesowy). Ponadto piwonia chińska zawiera węglowodany (sacharoza).^I-II,IV

DZIAŁANIE

Korzeń piwonii chińskiej wykazuje działanie przeciwzapalne, antyoksydacyjne, przeciwbakteryjne, przeciwnowotworowe, neuroprotekcyjne i hepatoprotekcyjne.^I W badaniach naukowym potwierdzono również, że glikozydy które są głównymi składnikami aktywnymi korzenia piwonii wykazują właściwości przeciwdepresyjne, immunomodulujące, nefroprotekcyjne oraz regulujące proliferację komórek. Ponadto odpowiadają one za właściwości przeciwzapalne i hepatoprotekcyjne surowca.^II

WŁAŚCIWOŚCI LECZNICZE

Piwonia chińska stosowana jest w medycynie ludowej w leczeniu schorzeń ginekologicznych, w stanach skurczowych, łagodzeniu bólu oraz leczeniu infekcji.^I,II W różnych badaniach wykazano jej zastosowanie w leczeniu m.in. wirusowego zapalenia wątroby typu B, reumatoidalnego zapalenia stawów (RZS), w uszkodzeniu nerek z powodu cukrzycy (nefropatia cukrzycowa) i zesztywniającym zapaleniu stawów kręgosłupa. Natomiast glikozydy należące do głównej grupy związków aktywnych korzenia piwonii białej mają zastosowanie w leczeniu chorób układu pokarmowego (zaburzenia pracy wątroby), sercowo-naczyniowego, endokrynologicznego, nerwowego, kostnego, a także w leczeniu chorób autoimmunologicznych i dermatoz.^II

Działanie przeciwdepresyjne

Ekstrakt z korzenia piwonii chińskiej obniża nadmierną ekspresję 2,3-dioksygenazy tryptofanu – enzymu katabolizującego L-tryptofan w wątrobie. Składnikiem aktywnym odpowiedzialnym za aktywność hamującą ten enzym jest peonifloryna. Efektem podania doustnego odwaru z korzenia piwonii było zwiększenie stosunku serotoniny i kinureniny do tryptofanu w wątrobie. Badanie potwierdzono zarówno na komórkach mysich (in vivo i in vitro) jak ludzkich.^III

W innym badaniach po podaniu paeonifloryny zaobserwowano obniżenie poziomów ACTH (hormon adrenokortykotropowy), kortykosteronu we krwi oraz wzrost stężenia serotoniny i noradrenaliny w mózgu. W trakcie leczenia doszło ponadto do obniżenia ekspresji receptora serotoniny 2A (5-HT2A) i podwyższenia ekspresji receptora serotoniny 1A (5-HT1A) w mózgu. Jednakże kluczowe dla działania paeonifloryny wydaje się być zwiększenie poziomów białka ERK1/2 oraz stymulowanie neurogenezy w hipokampie za sprawą aktywacji szlaku BDNF – receptor kinazy tyrozynowej B (TrkB) (podawanie dootrzewnowe 60 mg/kg m.c. przez 4 tygodnie u szczurów).^VIII Natomiast zmniejszenie aktywności monoaminooksydazy (MAO-A, MAO-B) w mózgu przez glikozydy piwonii potwierdza inne badanie. Blokowanie MAO skutkuje m.in. wzrostem poziomu serotoniny w mózgu obniżonego w czasie depresji.^IX Badania te potwierdzają potencjał terapeutyczny korzenia piwonii u osób z depresją.

Co ciekawe, wg. badań zwiększenie ekspresji receptora 1α wydzielającego hormon wzrostu (GHSR1α, receptor greliny) w jelitach po dootrzewnowym podaniu paeonifloryny wydaje się również wiązać z efektem przeciwdepresyjnym.^VIII Może tak być ze względu na pośredni udział aktywacji receptora greliny na uwalnianie hormonu wzrostu (somatotropiny), który jest znany z działania wspomagającego funkcje poznawcze i pozytywny wpływ na emocje.^X

Dermatozy

Korzeń piwonii chińskiej (głównie peonifloryna) ma zastosowanie m.in. w leczeniu:

• bielactwa (podwyższa poziom melaniny, podwyższona aktywność tyrozynazy w melanocytach – podanie dootrzewnowe);
• łuszczycy (obniżony wskaźnik PASI, zmniejszona ekspresja mRNA czynnika transkrypcyjnego STAT3 związanego ze stanem zapalnym skóry – podanie dożołądkowe);
• pokrzywki alergicznej – zmniejszenie zmian alergicznych, stanu zapalnego, zmniejszenie produkcji IL-23 związanej z rozwojem i utrzymaniem stanu zapalnego; podwyższenie liczby autofagosomów – podanie doustne;
• alergicznego kontaktowego zapalenia skóry – zmniejszenie stanu zapalnego skóry, zmniejszenie ekspresji (produkcji) cytokin związanych ze stanem zapalnym i aktywnością limfocytów (IL-2, IL-6, IL-17), zwiększenie ekspresji IL-10 związanej z tłumieniem nadmiernej odpowiedzi zapalnej, ale zwiększa ekspresję IL-4 związanej z przełączaniem klasy przeciwciał na IgE, obniżenie proliferacji tymocytów (niezróżnicowanych limfocytów T) – płukanie żołądka;
• liszaja płaskiego jamy ustnej – zwiększenie ekspresji INF-gamma, TGF-beta, i IL-10 (zapobiega negatywnym skutkom stanu zapalnego)

Kolagenozy (choroby tkanki łącznej) o podłożu autoimmunologicznym

• Zespół Sjögrena (ZS, ang. SS) – dożołądkowe podanie przez sondę ekstraktu z piwonii bogatego w glikozydy monoterpenowe powoduje zmniejszenie ilości przeciwciał anty-SSA/SSB, obniżenie nadmiernej aktywacji wielobiałkowego kompleksu związanego z odpowiedzią prozapalną – inflamasomu NLRP3 i zmniejszenie stanu zapalnego. Badania te wykonano na myszach NOD, które służą do badania chorób autoimmunologicznych. Ponadto dootrzewnowe podanie peonifloryny (głównego składnika aktywnego korzenia piwonii) powoduje hamowanie ekspresji prozapalnego czynnika – CYR61 (bogaty w cysteinę induktor angiogenny 61, CCN1) obecnego w komórach nabłonkowych gruczołów ślinowych oraz zmniejszenie stanu zapalnego. To badanie wykonano na myszach z zespołem Sjögrena. Korzyści terapeutyczne glikozydów monoterpenowych piwonii potwierdzono w badaniach klinicznych na ludziach (z dodatkiem mieszanki chińskiej Shashen Maidongtang lub z dodatkiem iguratimodu).^II,V
• Toczeń rumieniowaty układowy (TRU) – dożołądkowe podanie przez sondę ekstraktu z korzenia piwonii bogatego w glikozydy monoterpenowe zmniejsza uszkodzenie nerek w przebiegu choroby, obniża poziomy cytokin związanych ze stanem zapalnym: IL-6, IL-12 oraz poziom przeciwciał anty-dsDNA. Ponadto podany ekstrakt obniżył ekspresję receptora estrogenowego alfa (ERα) poprzez zwiększenie metylacji jego promotora (wpływ na ekspresję metylotransferazy DNA – DNMT). W badaniach na ludziach również potwierdzono skuteczność terapeutyczną glikozydów piwonii.^II,VI,VII

PRZECIWWSKAZANIA

Ze względu na wpływ korzenia piwonii na poziom serotoniny we krwi nie należy jej łączyć z lekami z grupy inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI).

STOSOWANIE

Korzeń piwonii chińskiej stosuje się w formie odwarów i w mieszankach z innymi ziołami.

LITERATURA

I. Ma W, Ren H, Meng X, Liu S, Du K, Fang S, Chang Y. A review of the ethnopharmacology, phytochemistry, pharmacology, pharmacokinetics and quality control of Paeonia lactiflora Pall. J Ethnopharmacol. 2024 Dec 5;335:118616. doi: 10.1016/j.jep.2024.118616. Epub 2024 Jul 23. PMID: 39053710.

II. Wang H, Yu W, Wang T, Fang D, Wang Z, Wang Y. Therapeutic potential and pharmacological insights of total glucosides of paeony in dermatologic diseases: a comprehensive review. Front Pharmacol. 2025 Jan 2;15:1423717. doi: 10.3389/fphar.2024.1423717. PMID: 39822741; PMCID: PMC11735457.

III. Liang X, Su T, Wu P, Dai Y, Chen Y, Wang Q, Cao C, Chen F, Wang Q, Wang S. Identification of paeoniflorin from Paeonia lactiflora pall. As an inhibitor of tryptophan 2,3-dioxygenase and assessment of its pharmacological effects on depressive mice. J Ethnopharmacol. 2023 Dec 5;317:116714. doi: 10.1016/j.jep.2023.116714. Epub 2023 Jun 12. PMID: 37315645.

IV. Dong Y, Toume K, Zhu S, Shi Y, Tamura T, Yoshimatsu K, Komatsu K. Metabolomics analysis of peony root using NMR spectroscopy and impact of the preprocessing method for NMR data in multivariate analysis. J Nat Med. 2023 Sep;77(4):792-816. doi: 10.1007/s11418-023-01721-x. Epub 2023 Jul 11. PMID: 37432536. [Abstract]

V. Li H, Sun X, Zhang J, Sun Y, Huo R, Li H, Zhai T, Shen B, Zhang M, Li N. Paeoniflorin ameliorates symptoms of experimental Sjogren’s syndrome associated with down-regulating Cyr61 expression. Int Immunopharmacol. 2016 Jan;30:27-35. doi: 10.1016/j.intimp.2015.11.023. Epub 2015 Nov 26. PMID: 26630293. [Abstract]

VI. Li M, Jiang A. DNA methylation was involved in total glucosides of paeony regulating ERα for the treatment of female systemic lupus erythematosus mice. J Pharmacol Sci. 2019 Jun;140(2):187-192. doi: 10.1016/j.jphs.2019.07.003. Epub 2019 Jul 10. PMID: 31345653.

VII. Gong X, Li H, Guo H, Wu S, Lu C, Chen Y, Li S. Efficacy and safety of total glucosides of paeony in the treatment of systemic lupus erythematosus: A systematic review and meta-analysis. Front Pharmacol. 2022 Dec 7;13:932874. doi: 10.3389/fphar.2022.932874. PMID: 36569311; PMCID: PMC9768345.

VIII. Hong H, Lu X, Wu C, Chen J, Chen C, Zhang J, Huang C, Cui Z. A review for the pharmacological effects of paeoniflorin in the nervous system. Front Pharmacol. 2022 Aug 15;13:898955. doi: 10.3389/fphar.2022.898955. PMID: 36046834; PMCID: PMC9420976.

IX. Farahani MS, Bahramsoltani R, Farzaei MH, Abdollahi M, Rahimi R. Plant-derived natural medicines for the management of depression: an overview of mechanisms of action. Rev Neurosci. 2015;26(3):305-21. doi: 10.1515/revneuro-2014-0058. PMID: 25719303. [Abstract]

X. Blatkiewicz M., Olechnowicz A., Wójtowicz J., Kornacka A, Krasowska J., Malinger A., Pluto-Prądzyńska A.: FIZIOLOGICZNE FUNKCJE GHRELINY − AKTUALNY STAN WIEDZY. Postępy Biologii Komórki. TOM 48 2021 NR 4 (295–308). URL

XI. Źródło zdjęcia głównego: Droga do natury