Układ moczowo-płciowy

Endometrioza

Opublikowano 31 stycznia, 2025 o 21:45:58 przez / Brak komentarzy

Endometrioza – schorzenie charakteryzujące się przewlekłym stanem zapalnym macicy oraz migracją jej tkanek poza jamą macicy. Tkanka ta różni się jednak od tkanki endometrium u zdrowych kobiet i wytwarza czynniki stymulujące jej przetrwanie poza jamą macicy. Endometrioza jest schorzeniem zależnym od estrogenu objawiającym się silnym bólem miednicy, bolesnym miesiączkowaniem oraz dyspareunią (bolesnym współżyciem płciowym), a jej konsekwencją bywa niepłodność. Jest ona również częstą przyczyną poronień.1-3,7

Przetrwaniu tkanki endometrialnej poza jamą macicy sprzyja wysoki poziom estrogenu oraz niski poziom globuliny wiążącej hormony płciowe (SHBG), która przy prawidłowym poziomie reguluje jego aktywność w organizmie kobiety. W wyniku cyklicznego uwalniania estrogenu i progesteronu tkanka ektopowego endometrium również złuszcza się i krwawi gromadząc się poza macicą..7

Leczenie farmakologiczne polega na podawaniu związków o działaniu androgennym, m.in. pochodnych 19-nortestosteronu (np. gestrinon). Jednakże leki te mają szereg skutków ubocznych takich jak maskulinizacja czy uszkodzenie wątroby. Fitoterapia opiera się na regulacji gospodarki hormonalnej, pobudzenia krążenia krwi i usuwaniu jej zastojów oraz na oczyszczaniu z toksyn.7

SUROWCE ZIELARSKIE

cebula (ekstrakt po odparowaniu heksanu, olej z czosnku, świeży czosnek) – Czosnek pospolity (Alium sativum) korzeń (odwar) – Dzięgiel chiński (Angelica sinensis, chiń. Dang Gui), ziele (ekstrakt suchy po odparowaniu metanolu, nalewka) – Głowienka pospolita (Prunella vulgaris), kłącze (6-shogaol, nalewka) – Imbir lekarski (Zingiber officinale Rosc.), liść, łodyga (ekstrakt suchy po ekstrakcji octanem etylu) – Kaligonum czubate (Calligonum comosum L.), owoc (ekstrakt po odparowaniu metanolu, ekstrakt po odparowaniu octanu etylu, nalewka) – Kalina koralowa (Viburnum opulus L.), ziele, kwiat (ekstrakt po odparowaniu metanolu, nalewka) – Krwawnik arabski (Achillea arabica Kotschy, syn. A. biebersteinii), ziele, kwiat (ekstrakt po odparowaniu metanolu, nalewka) – Krwawnik pospolity (Achillea millefolium L.), kłącze (olej, nalewka) – Ostryż długi (Curcuma longa L.), ziele (ekstrakt po odparowaniu metanolu, nalewka) – Pokrzywa zwyczajna (Urtica dioica L.), kora (ekstrakt, Pycnogenol®) – Sosna nadmorska (Pinus pinaster), korzeń (ekstrakt po odparowaniu metanolu, nalewka) – Szałwia czerwona (Salvia miltiorrhiza, chiń. Dan Shen), liść (nalewka, ekstrakt suchy po odparowaniu metanolu) – Ślaz zaniedbany (Malva neglecta L.), korzeń – Traganek błoniasty (Astragalus mongholicus, syn. A. membranaceus, chiń. Huang Qi).

surowce łatwo dostępne w Polsce zostały pogrubione

Szczegółowy opis działania ziół
  • Bylica koreańska pospolita (Artemisia princeps pampanini, ang. Korean Sajabal mugwort) – ekstrakt z liścia bylicy koreańskiej pospolitej (po odparowaniu etanolu) wykazuje właściwości przeciwzapalne, antyoksydacyjne i antyproliferacyjne oraz stymuluje apoptozę komórek endometriotycznych. Obniża poziom cytokin wykazujących działanie prozapalne: IL-1ß, TNF-α oraz cząsteczek adhezji komórkowej związanych ze stanem zapalnym: ICAM-1 i VCAM. Biorą one udział m.in. w przyleganiu leukocytów do śródbłonka naczyń i przechodzeniem przez jego barierę.8
  • Czosnek pospolity (Alium sativum) – ekstrakt heksanowy z cebuli czosnku hamuje proliferację, angiogenezę i indukuje apoptozę ludzkich komórek podścieliska endometrium (aktywowanych TNF-α).8
  • Dzięgiel chiński – wykazuje m.in. działanie przeciwzapalne, antyoksydacyjne, immunomodulacyjne i przeciwnowotworowe. Według bazy KEGG zawarte w korzeniu składniki aktywne mają swoje cele w ścieżkach: sygnalizacji estrogenowej, wapniowej, TNF i cGMP-PKG. Badania na ludzkich liniach komórkowych (in vitro) i na szczurach (in vivo) potwierdziły właściwości przeciwzapalne i przeciwnowotworowe ekstraktu z dzięgla chińskiego. Wykazano obniżenie poziomów TNF-α, IL-18 (prozapalnych cytokin), CA-125 (marker przydatny w ocenie postępu endometriozy) oraz metaloproteinaz: MMP-2 i MMP-9. Natomiast poziom prozapalnej IL-13 zwiększył się w przeciwieństwie do badanych zwierząt po podaniu leku kontrolnego. Badania wykazały również zmniejszenie ilości zmian endometrialnych. Badania na szczurach wykonano podając im ekstrakt z korzenia dzięgla chińskiego w dawce 140-560 mg/kg m.c./dzień. Wyniki porównano z lekiem danazol (pochodna etinylotestosteronu).7,8
  • Głowienka pospolita – hamuje ekspresję białek CYR61 (białko promujące adhezję, migrację i neowaskularyzację), działa jako agonista receptora węglowodorów aromatycznych – AHR i stymuluje ekspresję enzymów z nim związanych: CYP1A1 i CYP1B1 przez co wykazuje działanie antyestrogenowe (zakłóca działanie receptorów estrogenowych). Ponadto zmniejsza podziały komórkowe komórek endometriotycznych oraz wspomaga ich apoptozę (zwiększa ekspresję kaspazy 3 i białka Bax). Wyniki uzyskano przeprowadzając badania in vitro (m.in. na liniach komórkowych raka endometrium).8,15
  • Imbir lekarski – 6-shogaol (składnik imbiru należący do metoksyfenoli) hamuje działanie cytokin i czynników związanych ze stanem zapalnym: IL-1β, IL-6, tlenku azotu (NO) i prostaglandyny E2 (PGE2). Ponadto hamuje ekspresję czynnika wzrostu śródbłonka naczyniowego (VEGF) i jego receptora (VEGFR-2) wykazując działanie antyangiogenne. W badaniu wykazano, że dzięki temu powoduje zanik zmian ektopowych. Badanie wykonano na szczurzym modelu endometriozy wywołanej chirurgicznie.8
  • Kaligonium czubate – hamuje migrację i angiogenezę komórek śródbłonka naczyń skórnych (HDMEC). Ponadto ekstrakt z kaligonium hamuje wzrost i powstawanie torbieli oraz naciek komórek zapalnych. Badanie wykonano na mysim modelu endometriozy podając im ekstrakt w dawkach 50 mg/kg m.c. oraz 10 μg/ml na komórki HDMEC (badanie in vitro).3
  • Kalina koralowa – ekstrakt z owoców (ekstrakcja octanem etylu i metanolem; oddzielnie) powoduje zmniejszenie wielkości zmian endometriotycznych, obniża stan zapalny i działa antyoksydacyjnie. Obniża m.in. poziomy cytokin i czynników związanych ze stanem zapalnym: IL-6, TNF-α i VEGF. Badanie wykonano na szczurzym modelu endometriozy wywołanej chirurgicznie.8
  • Krwawnik arabski – gatunek blisko spokrewniony z krwawnikiem pospolitym. Ziele krwawnika arabskiego, a w szczególności jego kwiat wykazuje działanie przeciwbólowe (ekstrakt metanolowy z kwiatu zmniejsza liczbę bolesnych miesiączek), przeciwzapalne oraz hamuje tworzenie zrostów otrzewnowych i zmniejsza ilość zmian endometrialnych. Blokuje receptory bólu (nocyceptory) oraz obniża poziom IL-6, TNF-α i czynnika wzrostu śródbłonka naczyniowego (VEGF). Badania wykonano na szczurzym modelu endometriozy wywołanej chirurgicznie. Wykazano, że skutecznie hamuje liczbę bolesnych miesiączek w połączeniu z koprem włoskim (Foeniculum vulgare), nasionami poganka stepowego (Peganum harmala), nasionami czarnuszki siewnej (Nigella sativa) i owocem kminu rzymskiego (Curcumin cyminum). Podobne właściwości ma również herbata z krwawnikiem arabskim, owocem kopru, koszyczkiem rumianku, owocem kminu, zielem czyśćca lawendolistnego, owocem głożyny pospolitej (Ziziphus vulgaris) i nasionami czarnuszki.8,11
  • Mieszanka Gui Zhi Fu Ling Wan – zawierająca głównie gałązki cynamonowca wonnego, (Cinnamomum cassia L.) i grzybnie Pornatki kokosowej (Poria cocos), a w mniejszej ilości: korę Piwonii drzewiastej (Paeonia suffruticosa), nasiona Brzoskwini zwyczajnej (Prunus persica L.) i korzeń Piwonii chińskiej (Paeonia lactiflora Pall.) – jest to tradycyjna mieszanka chińska stosowana w leczeniu zastoju krwi (poprawia krążenie), bolesnych miesiączek lub ich braku, w innych chorobach kobiecych (endometrioza, mięśniaki macicy, zapalenie przydatków).4
  • Mieszanka HYJDF (wymieniona poniżej) – zmniejsza bolesność w czasie menstruacji, wielkość torbieli endometrialnych oraz obniża poziom antygenu CA-125 (tu: wskaźnik zaawansowania endometriozy). Ponadto ma wpływ na ekspresję genów uczestniczących w procesie apoptozy, proliferacji i związanych ze stanem zapalnym. W badaniu mieszanka hamowała ekspresję czynnika transkrypcyjnego – GATA-6 co zwiększyło poziom apoptozy i zmniejszyło proliferację komórek ektopowych. Ponadto HYJDF zredukowała poziom IL-1β i prostagladnyny E2 (PGE2) oraz ekspresję COX-2 co spowodowało zwiększenie poziomu apoptozy ektopowych komórek i zmniejszenie stanu zapalnego.7
  • Ostryż długi – olej z kłącza kurkumy zmniejsza wielkość zmian endometriotycznych hamując rozrost naczyń krwionośnych (działanie antyangiogenne) i powodując indukowaną śmierć komórek enometriotycznych (apoptoza). Ponadto hamuje stan zapalny i stres oksydacyjny w obrębie narządów miednicy. Według badań ekstrakty z kłącza kurkumy obniżają poziom cytokin i czynników związanych ze stanem zapalnym: TNF-α, VEGF (związany jest również z angiogenezą), a podwyższają poziom przeciwzapalnej IL-10. Ponadto obniża poziom metaloproteinazy MMP-9 związanej z inwazyjnością zmian chorobowych poprzez wzrost ekspresji tkankowego inhibitora metaloproteinaz – TIMP-1. Badanie wykonano na szczurach (endometriozę wywołano chirurgicznie). Wyniki porównano z lekiem kontrolnym o działaniu antyestrogenowym (tamoxifen).8,13-14
  • Pokrzywa zwyczajna – ekstrakt z ziela pokrzywy (po odparowaniu metanolu) wykazują działanie antyangiogenne (hamuje tworzenie się naczyń krwionośnych z naczyń już istniejących) i przeciwzapalne. Efekt ten występuje poprzez obniżenie poziomu cytokin i czynników związanych ze stanem zapalnym i angiogenezą: IL-6 (stymuluje syntezę VEGF), TNF-α i VEGF. Za działanie aktywne odpowiedzialne są flawonoidy: rutyna, izokwercetyna, mieszanina nikotifloryny i narcyzyny, mieszanina astragaliny i 3-O-glukozydu izoramnetyny. Badanie wykonano na szczurzym modelu endometriozy wywołanej chirurgicznie.8,16
  • Sosna nadmorska – ekstrakt z kory sosny zawiera m.in. taksyfolina, katechina i procyjanidyny – polifenole związane m.in. z działanie antyoksydacyjnym. Ekstrakt zmniejsza poziom bólu u pacjentek z endometriozą oraz zmniejsza ekspresję czynnika CA-125. Jednakże nie zaobserwowano wpływu na miesiączkę i poziom estradiolu. Badanie wykonano na ludziach. Wg. mojej opinii ekstrakt – pycnogenol®, który był podstawą badania nadaje się bardziej jako dodatek do mieszanek ziołowych niż jako jednoskładnikowy lek ziołowy.8
  • Szałwia czerwona – opierając się na wynikach zbioru KEGG kwasy fenolowe (kawowy, rozmarynowy, ferulowy, protokatechowy), terpenoidy (kwas ursolowy, tanszinon) i alkaloidy (tetrametylopirazyna) zawarte w szałwii czerwonej – mogą łagodzić bolesne miesiączki. Na szczurzym modelu endometriozy (wywołanej chirurgicznie) wykazano działanie przeciwzapalne oraz zmniejszenie wzrostu zmian endometriotycznych. Obniża ona m.in. poziomy cytokin prozapalnych: TNF-α i IL-18 oraz ekspresję czynnika CA-125 (tu: wskaźnik zaawansowania endometriozy) i angiotensyny II (ANGII) i receptora angiotensyny II typu 2. W badaniach wykazano również, że za działanie przeciwbólowe i hamowanie zmian endometriotycznych odpowiada tanszinon IIA. Badania wykonano na szczurzym modelu endometriozy wywołanej chirurgicznie.4,8
  • Ślaz zaniedbany – gatunek występujący częściej w Iranie i Turcji, ale czasem można go spotkać również w Polsce. Ekstrakt metanolowy z liścia ślazu zaniedbanego zmniejsza poziomy cytokin prozapalnych: TNF-α i IL-6 oraz czynnika VEGF. Ponadto esktrakt ten zmniejszył wielkość endometrium i liczbę zrostów w miednicy. Analiza HPLC wykazała, że za właściwości lecznicze odpowiadają kwasy fenolowe (prawdopodobne działanie antyestrogenowe). Wyniki porównawano z lekiem stosowanym w endometriozie: octanem busereliny. Badanie wykonano podając szczurom (endometrioza została wywołana chirurgicznie) ekstrakt ze ślazu w dawce 100 mg/kg m.c./dzień doustnie.12
  • Traganek błoniasty – korzeń traganka zawiera m.in. saponiny (hederagenina), flawonoidy (izoramnetyna, kumatakenina, kalikozyna, formononetyna i kwercetyna), glikozydy (3-glukozyd 9,10 dimetoksypterokarpanu, 7-O-metyloizomukronulatol) i terpenoidy (kwas betulinowy). Wg. bazy KEGG związki te są powiązane z działaniem antynowotworowym (rak macicy), syganilzacją wapniową, p53 i VEGF, z układem odpornościowym (receptor limfocytów T, receptory Toll podobne) i metabolizmem przez cytochrom P450. W badaniach na szczurach z endometriozą wywołaną chirurgicznie potwierdzono zmniejszenie wielkości zmian endometrialnych. Wykazano również jego działanie przeciwzapalne oraz antyestrogenowe i antyprogestagenowe (działa przeciwnie do progesteronu hamując proliferację tkanek endometrialnych). Efektem jego działania jest zmniejszony poziom estrogenu, progesteronu oraz cytokin prozapalnych: IL-2 i TNF-α.4,8
Surowce o potencjalnym działaniu leczniczym (znalezione za pomocą bazy danych KEGG – ang. Kyoto Encyclopedia of Genes and Genomes)4
  • Balsamowiec mirra (Commiphora myrrha, chiń. Mo Yao) – żywica – wykazuje działanie przeciwbólowe (seskwiterpeny), przeciwzapalne, antyoksydacyjne i antyproliferacyjne. Zawiera związki aktywne mające swoje cele molekularne w sygnalizacji TNF, HIF-1, PI3K-Akt oraz w odpowiedzi nieswoistej z udziałem receptorów Toll-podobnych.4
  • Brzoskwinia zwyczajna (Prunus persica) – nasiona – zawarte w nasionach związki aktywne są powiązane z 10 celami molekularnymi związanymi z endometriozą.4
  • Cibora okrąglasta (Cyperus rotundus, chiń. Xiang Fu) – kłącze zawiera składniki aktywne powiązane m.in. z celami molekularnymi w szlaku: PI3K-Akt, TNF, MAPK i HIF-1.4
  • Cynamonowiec wonny (Cinnamomum cassia) – kora lub gałęzie wykazują działanie antynowotworowe (hamuje wzrost i proliferację niektórych komórek nowotworowych) i przeciwzapalne. Związki zawarte w cynamonowcu mają swoje cele molekularne w sygnalizacji komórkowej i transporcie molekularnym. Główne związki cynamonowca to: kwas protokatechowy, cynamonowy i aldehyd cynamonowy, kwas 2-metoksycynamonowy, kumaryna i alkohol cynamylowy. Natomiast związki takie jak: katechina, epikatechina, dihydrokwercetyna (taksyfolina) oraz β-sitosterol mają dobry wskaźnik biodostępności (po podaniu doustnym) i wskaźnik podobieństwa do leku. Działa synergistycznie z grzybnią pornatki kokosowej, z którą wchodzi w skład mieszanki – GuiZhi FuLing Wan (GFW).4
  • Krokosz barwierski (Carthamus tinctorius L., chiń. Hong Hua) – kwiat wykazuje działanie przeciwzapalne, przeciwbólowe, przeciwcukrzycowe i antyoksydacyjne. Zawiera m.in. flaowonoidy (kartamidyna, kartamina, luteolina, safflamina A,B,C) i terpenoidy (karwakrol). Mają one 37 celów molekularnych związanych z endometriozą. Są to m.in. cele związane z sygnalizacją FoxO, metabolizmem leków (cytochrom P450).4
  • Pornatka kokosowa (Poria cocos, syn. Wolfiporia extensa, chiń. Fu Ling) – grzybnia zawiera związki, które posiadają 16 celów molekularnych związanych z leczeniem endometriozy. Najważniejszym jej związkiem aktywnym jest nadtlenek ergosterolu, który wykazuje działanie antyoksydacyjne, przeciwzapalne i przeciwnowotworowe. Ponadto ma on dobry wskaźnik biodostępności doustnej i wskaźnik podobieństwa do leku. Działa synergistycznie z korą lub gałązkami cynamonowca wonnego, z którym wchodzi w skład mieszanki – GuiZhi FuLing Wan.4-6
  • Piwonia chińska (Paeonia lactiflora, chiń. Chi Shao) – korzeń wykazuje działanie krwiotwórcze, przeciwbólowe, przeciwzapalne, immunomodulujące oraz stymuluje przepływ krwi. Ponadto zawiera związki aktywne, które zostały powiązane z 94 celami molekularnymi związanymi z leczeniem endometriozy.4
  • Piwonia drzewiasta (Paeonia suffruticosa) – kora korzenia zawiera związki powiązane z 70 celami molekularnymi związanymi z leczeniem endometriozy.4
  • Sparganium stoloniferum (chiń. San Leng, kłącze jeżogłówki) – gatunek należący do rodzaju jeżogłówka. Gatunek niedostępny w Polsce, ale kilka gatunków tej samej rodziny występuje w Polsce. Działa w połączeniu z kłączem ostryżu plamistego (Curcuma phaeocaulis).4

surowce dostępne w sprzedaży w Polsce zostały pogrubione

Wykaz bioaktywnych związków (fitochemikaliów)
  • Apigenina – wykazuje działanie antyangiogenne (hamuje powstawanie naczyń krwionośnych), antyoksydacyjne, przeciwzapalne, antyproliferacyjne (hamuje podziały komórkowe) i apoptotyczne (powoduje programowaną śmierć nieprawidłowych komórek) co ma duże znaczenie w leczeniu endometriozy. Działanie proapoptotyczne i antyproliferacyjne apigeniny zostało potwierdzone w badaniach na liniach komórkowych endometriozy (End1/E6E7, VK2/E6E7). Ponadto wg. badań hamuje ekspresję m.in. IL-8, PGE2 i TNF-α. Ponadto apigenina wiąże się z receptorem progesteronu na komórkach macicy wykazując działanie podobne do progesteronu (ma strukturę podobną do progesteronu). Poprzez stymulację receptora progesteronowego apigenina zwiększa ekspresję czynnika transkrypcyjnego HAND2, który wykazuje działanie antynowotworowe. Hamuje on m.in. inwazyjność i powstawanie przerzutów raka endometrialnego. Ekspresja HAND2 jest wyciszona w endometriozie. Najlepszym źródłem apigeniny jest natka pietruszki, kwiat rumianku, nasiona lub łodyga selera i szpinak malabarski.8-10
Czego unikać

Należy unikać zażywania:

  • genisteiny – składnika perełkowca japońskiego, który stymuluje proliferację komórek.8
  • resweratrolu – składnik pestek winogron, który hamuje ekspresję enzymów: CYP1A1 i CYP1B1 uczestniczących hamowaniu aktywności receptorów estrogenowych
  • olejów zawierających fitoestrogeny (olej z pestek dyni, olej sojowy, olej lniany)

LEKI ZIOŁOWE

  • Olej z kurkumy – należy zetrzeć świeże kłącze kurkumy (średniej wielkości), zalać 1 szklanką oliwy z oliwek. Następnie całość należy podgrzać do momentu wrzenia, ale nie gotować. Po czym należy go odstawić do ostygnięcia i przecedzić. Stosujemy go po 1 łyżeczce na 1/3 szklankę mleka (można wymieszać z kefirem lub jogurtem) 2-3 razy dziennie 30 minut po posiłku. Olej z kurkumy należy przechowywać w lodówce. Jest to przepis sporządzony na podstawie literatury. Korzystnie jest jednocześnie przyjmować napar z ziela krwawnika lub ziela pokrzywy.8

MIESZANKI ZIOŁOWE

  • Mieszanka na bolesne miesiączki (na podstawie tureckiego przepisu) – należy zmieszać ze sobą równe ilości ziela krwawnika pospolitego, ziela pokrzywy, koszyczku rumianku, owoców kminu rzymskiego oraz owoców kopru włoskiego. Następnie 2 łyżki ziół na dwie szklanki wrzącej wody należy zaparzać w termosie przez 30 minut. Po tym czasie napar należy przecedzić i pić 2 razy dziennie pół godziny po posiłku. Mieszankę można również wzbogacić o dodanie nasion czarnuszki siewnej.11
  • Mieszanka chińska – Huayu Jiedu (HYJDF) – należy zmieszać ze sobą po 30 g pociętego pnia sargentodoksy klinowatej (Sargentodoxae caulis, chiń. Da Xue Teng) i kozłka wschodniego (łac. Patrinia scabiosaefolia, chiń. Bai Jiang Cao), po 15 g ziela epimedium brevicornum (chiń. Yin Yang Huo), odchodów Zębowióra chińskiego (Trogopterus xanthipes, chiń. Wu ling zhi) oraz 10 g pyłku kwiatowego pałki wąskolistnej (Typha angustifolia L., chiń. Pu Huang). 2 łyżki ziół (w artykule nie podano dawki dziennej) należy moczyć przez 30 minut w 400 ml przegotowanej wody (2 szklanki). Następnie mieszankę należy podgrzać najpierw na dużym ogniu do momentu wrzenia, po czym gotować na wolnym ogniu przez 40 minut. Po przecedzeniu odwar należy przyjmować pół godziny po posiłku dwa razy dziennie przez 3 m-ce. Zioła te (i specyfiki) są w większości niedostępne w Polsce, ale przepis ten podaje jako przykład dla przygotowania mieszanki ziół o podobnych właściwościach. Gatunki z tego samego rodzaju lub rodziny, a dostępne w Polsce mogą wykazywać podobne właściwości lecznicze.7

BIBLIOGRAFIA

  1. Meresman GF, Götte M, Laschke MW. Plants as source of new therapies for endometriosis: a review of preclinical and clinical studies. Hum Reprod Update. 2021 Feb 19;27(2):367-392. doi: 10.1093/humupd/dmaa039. PMID: 33124671.
  2. Xue Y, Xu P, Xu S, Xue K, Xu L, Chen J, Xu J, Shi X, Li Q, Gu L. Peptidomic Analysis of Endometrial Tissue from Patients with Ovarian Endometriosis. Cell Physiol Biochem. 2018;47(1):107-118. doi: 10.1159/000489753. Epub 2018 May 9. PMID: 29763921.
  3. Kiani K, Rudzitis-Auth J, Scheuer C, Movahedin M, Sadati Lamardi SN, Malekafzali Ardakani H, Becker V, Moini A, Aflatoonian R, Ostad SN, Menger MD, Laschke MW. Calligonum comosum (Escanbil) extract exerts anti-angiogenic, anti-proliferative and anti-inflammatory effects on endometriotic lesions. J Ethnopharmacol. 2019 Jul 15;239:111918. doi: 10.1016/j.jep.2019.111918. Epub 2019 Apr 26. PMID: 31034955.
  4. Zheng W, Wu J, Gu J, Weng H, Wang J, Wang T, Liang X, Cao L. Modular Characteristics and Mechanism of Action of Herbs for Endometriosis Treatment in Chinese Medicine: A Data Mining and Network Pharmacology-Based Identification. Front Pharmacol. 2020 Mar 6;11:147. doi: 10.3389/fphar.2020.00147. PMID: 32210799; PMCID: PMC7069061.
  5. Jeong YU, Park YJ. Ergosterol Peroxide from the Medicinal Mushroom Ganoderma lucidum Inhibits Differentiation and Lipid Accumulation of 3T3-L1 Adipocytes. Int J Mol Sci. 2020 Jan 10;21(2):460. doi: 10.3390/ijms21020460. PMID: 31936890; PMCID: PMC7014426.
  6. Lee S, Choi E, Yang SM, Ryoo R, Moon E, Kim SH, Kim KH. Bioactive compounds from sclerotia extract of Poria cocos that control adipocyte and osteoblast differentiation. Bioorg Chem. 2018 Dec;81:27-34. doi: 10.1016/j.bioorg.2018.07.031. Epub 2018 Jul 31. PMID: 30092384.
  7. Cheng W, Shan J, Ding J, Liu Y, Sun S, Xu L, Yu C. Therapeutic effects of Huayu Jiedu formula on endometriosis via downregulating GATA 6 expression. Heliyon. 2023 Dec 3;10(1):e23149. doi: 10.1016/j.heliyon.2023.e23149. PMID: 38187253; PMCID: PMC10767382.
  8. Balan A, Moga MA, Dima L, Dinu CG, Martinescu CC, Panait DE, Irimie CA, Anastasiu CV. An Overview on the Conservative Management of Endometriosis from a Naturopathic Perspective: Phytochemicals and Medicinal Plants. Plants (Basel). 2021 Mar 20;10(3):587. doi: 10.3390/plants10030587. PMID: 33804660; PMCID: PMC8003677.
  9. Shankar E, Goel A, Gupta K, Gupta S. Plant flavone apigenin: An emerging anticancer agent. Curr Pharmacol Rep. 2017;3(6):423-446. doi:10.1007/s40495-017-0113-2
  10. Dean M, Austin J, Jinhong R, Johnson ME, Lantvit DD, Burdette JE. The Flavonoid Apigenin Is a Progesterone Receptor Modulator with In Vivo Activity in the Uterus. Horm Cancer. 2018 Aug;9(4):265-277. doi: 10.1007/s12672-018-0333-x. Epub 2018 May 7. PMID: 29736565; PMCID: PMC6222006.
  11. Masoumeh, M., Nargess, O., & Mohammad, G. (2015). Aktywność antyoksydacyjna i badanie etnofarmakologiczne Achillea biebersteinii Afan. w leczeniu bolesnych miesiączek w tradycyjnej medycynie prowincji Golestan, Iran. International Journal of Women’s Health, 3 , 107-110. DOI: 10.15296/IJWHR.2015.21
  12. Akkol EK, Karpuz B, Türkcanoğlu G, Coşgunçelebi FG, Taştan H, Aschner M, Khatkar A, Sobarzo-Sánchez E. The Phytochemical Profile and Biological Activity of Malva neglecta Wallr. in Surgically Induced Endometriosis Model in Rats. Molecules. 2022 Nov 15;27(22):7869. doi: 10.3390/molecules27227869. PMID: 36431970; PMCID: PMC9695446.
  13. Wlaźlak E, Surkont G, Kobos J, Tyliński W, Stetkiewicz T, Suzin J. Expression of metalloproteinases MMP-1 and MMP-9 and tissue inhibitor of metalloproteinases TIMP-1 in cases of endometrial carcinoma and endometrial hyperplasia. Menopause Review/Przegląd Menopauzalny. 2006;5(6):363-366. URL
  14. Swarnakar S, Paul S. Curcumin arrests endometriosis by downregulation of matrix metalloproteinase-9 activity. Indian J Biochem Biophys. 2009 Feb;46(1):59-65. PMID: 19374255.
  15. Collins NH, Lessey EC, DuSell CD, McDonnell DP, Fowler L, Palomino WA, Illera MJ, Yu X, Mo B, Houwing AM, Lessey BA. Characterization of antiestrogenic activity of the Chinese herb, prunella vulgaris, using in vitro and in vivo (Mouse Xenograft) models. Biol Reprod. 2009 Feb;80(2):375-83. doi: 10.1095/biolreprod.107.065375. Epub 2008 Oct 15. Erratum in: Biol Reprod. 2009 Jun;80(6):1306. PMID: 18923163; PMCID: PMC2746405.
  16. Ilhan M, Ali Z, Khan IA, Taştan H, Küpeli Akkol E. Bioactivity-guided isolation of flavonoids from Urtica dioica L. and their effect on endometriosis rat model. J Ethnopharmacol. 2019 Oct 28;243:112100. doi: 10.1016/j.jep.2019.112100. Epub 2019 Jul 17. PMID: 31325603.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany.