Rak jelita grubego
Rak jelita grubego (carcinoma intestini crassi) – jest to właściwie grupa nowotworów jelita grubego, które w zależności od miejsca występowania dzieli się na raka okrężnicy, raka zgięcia esiczo-odbytniczego oraz raka odbytnicy. Ze względu na pochodzenie z listków zarodkowych występuje podział na nowotwory:
- pochodzenia nabłonkowego: adenocarcinoma, carcinoma planocellulare, argenoffinoma — carcinoid
- pochodzenia mezenchymalnego: melanoma, limphoma
Klasyfikacja molekularna wg. przyjętego konsensusu wyróżnia cztery podtypy raka jelita grubego (CMS, consensus molecular subtypes):
- CMS1 — immunologiczny,
- CMS2 — kanoniczny,
- CMS3 — metaboliczny
- CMS4 — mezenchymalny
Natomiast WHO wyróżnia następujący podział histologiczny raka jelita grubego:
- gruczolakorak (adenocarcinoma, linie komórkowe: Caco-2, HCT-116) – najczęściej diagnozowany typ (ok. 90% przypadków) podzielony na podtypy:
- gruczolakorak sitowaty typu czopiastego (cribriform comedotype adenocarcinoma)
- rak rdzeniasty (medullary carcinoma)
- rak mikrobrodawkowaty (micropapillary carcinoma)
- gruczolakorak śluzowy (mucinous adenocarcinoma)
- rak sygnetowatokomórkowy (signet ring cell carcinoma)
- gruczolakorak ząbkowany (serrated adenocarcinoma)
- rak gruczołowo-płaskonabłonkowy (adenosquamous carcinoma);
- rak wrzecionowatokomórkowy (spindle cell carcinoma);
- rak płaskonabłonkowy (squamous cell carcinoma);
- rak niezróżnicowany (undifferentiated carcinoma).
Przyczyny i diagnoza
Wśród przyczyn raka jelita grubego wymienia się brak aktywności fizycznej, dieta wysokotłuszczowa, choroby zapalne jelit (choroba Leśniowskiego-Crohna i wrzodziejące zapalenie jelita grubego), spożywanie posiłków w kontakcie spalin i nadmierne spożycie alkoholu. Prowadzą one początkowo do takich stanów przedrakowych jak polipy, gruczolaki łagodne czy zapalenie błony śluzowej odbytnicy (proctocolitis).
Rocznie u ponad miliona osób na świecie diagnozuje się raka jelita grubego. Wśród krajów o najwyższym stopniu zachorowań wymienia się Koreę Południową, Słowację i Węgry. Najczęściej spotykanym typem raka jelita grubego jest gruczolakorak. Rak jelita grubego może tworzyć przerzuty do wątroby i płuc. Przerzuty do płuc występują częściej u pacjentów z rakiem odbytnicy i są trudniejsze do leczenia. Powstawania przerzutów sprzyjają zwłaszcza przewlekle stany zapalne i drażnienie błony śluzowej jelita grubego.
Leczenie
Standardowe leczenie nowotworów jelita grubego opera się na chemioterapii (np. kwas folinowy z 5-fluorouracylem), radioterapii, podawaniu leków cytostatycznych i operacyjnym wycinaniu guza. Chemioterapia, głównie z powodu działania na wszystkie komórki powodować może różne skutki uboczne takie jak: dolegliwości układu pokarmowego (biegunka, wymioty, zaparcia), osłabienie odporności, uszkodzenie układu nerwowego, problemy z pamięcią i wypadanie włosów. Ponadto o ile chemioterapeutyki oraz chirurgiczna resekcja zwiększa przeżycie pacjentów z przerzutami do wątroby, to u pacjentów z przerzutami do płuc nadal brakuje odpowiednich metod leczenia farmakologicznego i chirurgicznego.
Ziołolecznictwo mimo wielu korzyści i współdziałania z chemioterapią jest obecnie nadal niedocenianie w leczeniu nowotworów jelita grubego. Według badań naukowych zioła dostarczają wiele surowców o działaniu hamującym wzrost komórek nowotworowych, wywołujących apoptozę (programowaną śmierć komórki) i stymulującym układ odpornościowy do usuwania komórek rakowych. Dodatkowo ziołolecznictwo stosowane wg. zaleceń fitoterapeuty przynosi znacznie mniej skutków ubocznych niż chemioterapia.
Na poziomie molekularnym mechanizm działania związków aktywnych zawartych w surowcach zielarskich opiera się m.in. na:
- zatrzymaniu cyklu komórkowego na różnym etapie poprzez hamowanie aktywności cyklin: A, D1, B1 i E
- zmniejszeniu ekspresji białek niezbędnych do namnażania się komórek (zwłaszcza komórek nowotworowych o dużym tempie wzrostu) : PI3K, białka P-Akt i MMP
- hamowaniu ekspresji białek hamujących proces apoptozy: Bcl-2 i Bcl-xL
- zwiększeniu ekspresji białek hamujących zachodzenie cyklu komórkowego: p53, p21 i p27
- zwiększeniu ekspresji białek stymulujących proces apoptozy lub niezbędnych do jej zajścia: BAD, Bax, kaspaza 3, kaspaza 7, kaspaza 8 i kaspaza 9
SUROWCE ZIELARSKIE
korzeń – Berberys zwyczajny (Berberis vulgaris), ziele – Bylica roczna (Artemisia annua), kora – Cynamonowiec cejloński (Cinnamomum verum), owoc – Cytryniec chiński (Schisandra chinensis), jadalne części – Czosnek dęty (Allium fistulosum L.), liść – Flaszowiec łuskowaty (Annona squamosa L.), kolce – Glediczja chińska (Gleditsia sinensis), liść – Głowienka pospolita (Spica prunellae), liść – Herbata chińska (Camellia sinensis), kłącze – Imbir lekarski (Zingiber officinale), kora, liść – Jesion wyniosły (Fraxinus excelsior), ziele – Jeżówka purpurowa (Echinacea purpurea), kwiat, liść – Konopia siewna (Cannabis sativa), owoc – Malina czarna (Rubus occidentalis L.), liść – Mącznica lekarska (Arctaphylos uva-ursi), owoc – Melia pospolita (Melia azedarach), korzeń – Mniszek (Taraxacum spp.), liść, owoc (nalewka) – Pigwa zwyczajna (Cydonia oblonga), nasiona – Portulaka pospolita (Portulaca oleracea), ziele – Przytulia czepna (Galium aparine), liść (nalewka) – Rozmaryn lekarski (Rosmarinus officinalis L.), warstwa skórna łodygi (ekstrakt po odparowaniu acetonu) – Sorgo dwubarwne (Sorghum bicolor), korzeń – Szczaw kędzierzawy (Rumex crispus), korzeń – Szczaw lancetowaty (Rumex hydrolapathum), korzeń (w połączeniu z kłączem kurkumy wonnej) – Traganek błoniasty (Astragalus membranaceus), pozbawiony kory korzeń (intrakt spirytusowy) – Trójskrzydlak Wilforda (Tripterygium wilfordii), nasiona (ekstrakt wodny) – Winorośl właściwa (Vitis vinifera), ziele – Wrotycz maruna (Tanacetum parthenium),
Tabela zawierająca szczegółowy wykaz działania surowców zielarskich.
| Nazwa naukowa | Surowiec i rodzaj ekstraktu | Linia komórkowa | Model | Związki aktywne | Dawka terapeutyczna | Efekt działania |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Bylica roczna (Artemisia annua) | ziele ; ekstrakt po odparowaniu etanolu | HCT116 | in vivo (mysz) | polifenole | 20, 40 mg/kg m.c./dzień | Indukcja apoptozy (poprzez szlaki sygnałowe PTEN/p53/PDK1/Akt), osłabienie żywotności komórek rakowych |
| Czosnek dęty (Allium fistulosum L.) | jadalne części ; napar wodny | CT26 | in vivo (mysz) | Kwas p-kumarowy, kwas ferulowy, kwas synapinowy, kwercytryna, izokwercytryna, kwercetol, kemferol | 50 mg/kg m.c | hamowanie wzrostu nowotworu |
| Herbata chińska (Camellia sinensis) | liść ; ekstrakt wodno-etanolowy ; mieszanka zawierająca lizynę, prolinę, argininę, kwas askorbinowy i ekstrakt z zielonej herbaty | HT115 , HTCT116 | in vivo (mysz) | (p-hydroksyfenyloetanol, pinorezynol i dihydroksyfenyloetanol | HT115 – 25 μg/ml HCT116 – b.d. | Hamowanie wzrostu nowotworu (hamowanie poziomów MMP-9 i VEGF) |
| Flaszowiec łuskowaty (Annona squamosa L.) | liść – ekstrahent: octan etylu | HCT-116 | in vivo | Acetogeniny (annoretykuina i izoannoretykuina) oraz salsolinol i koklauryna | 8.98 μg/ml | Zahamowanie wzrostu komórek nowotworowych |
| Glediczja chińska (Gleditsia sinensis) | kolce; ekstrakt wodny i etanolowy | HCT-116 | in vivo (mysz) | flawonoidy, kwas łubinowy, glikozydy kwasu elagowego | 800 μg/ml (e. wodny) 600 μg/mL (e. etanolowy) | Hamowanie wzrostu komórek nowotworowych |
| Głowienka pospolita (Spica prunellae) | liść – ekstrakt etanolowy | HT-29 | in vitro, in vivo | kwas rozmarynowy | 200 mg/ml (na komórkach), 600 mg/mL (na organizmie) | Indukcja apoptozy i hamowanie angiogenezy i podziałów komórek nowotworu |
| Imbir lekarski (Zingiber officinale) | kłącze – ekstrakt etanolowy | HCT-116 | in vitro, in vivo (mysz) | 6-Paradol, 6- i 10-dehydrogingerdion, 6- i 10-gingerdion, 4-, 6-, 8-, i 10-gingerdiol, 6-metylogingerdiol, zingeron, 6-hydroksyshogaol, 6-, 8-, 10-dehydroshogaol, diaryloheptanoidy | 5 μmol/dm3 | Hamowanie wzrostu komórek nowotworowych |
| Jesion wyniosły (Fraxinus excelsior) | kora, liść | SW742 | b.d. | b.d. | b.d. | b.d. |
| Konopia siewna (Cannabis sativa) | liść i kwiat | DLD-1 , HCT116 | in vivo (mysz) | Kannabidiol, fitokannabinoidy | 0.3–5 μmol/dm3 | Zapobieganie powstawaniu zmian nowotworowych i polipów oraz hamowanie proliferacji komórek raka jelita grubego (poprzez aktywację receptorów kanaboidów: CB1 i CB2) |
| Malina czarna (Rubus occidentalis L.) | owoc – ekstrahent: metanol | JB6 Cl 41 | in vivo (mysz) | β-karoten, α-karoten, kwas elagowy, kwas ferulowy, kwas kumarowy | 25 μg/ml | Hamowanie wzrostu guza |
| Melia pospolita, Drzewo chińskie (Melia azedarach, syn. Melia toosendan) | owoc – ekstrakt etanolowy | SW480, CT26 | in vivo (mysz) | Triterpenoidy, flawonoidy, polisacharydy, limonoidy | 50 μg/ml | Hamowanie proliferacji i indukcja apoptozy komórek nowotworowych: SW480 i CT26 (zachodzi kondensacja chromatyny jądrowej i fragmentacja DNA oraz wzrost aktywności kaspazy 9) |
| Mniszek (Taraxacum spp.) – rodzaj | korzeń – ekstrakt wodny | HT-29, HCT116 | in vivo (mysz) | α-amyryna, β-amyryna, lupeol i taraksasterol | 40 mg/kg/dzień | Indukcja programowanej śmierci komórek nowotworowych |
| Pigwa zwyczajna (Cydonia oblonga Miller) | liść i owoc – ekstrahent: metanol | Caco-2 | in vivo (mysz) | polifenole (heterozydy flawonolu i flawonu, kwas 5-O-kawoilochinowy) | 250–500 μg/ml | Hamowanie podziałów komórkowych komórek raka jelita grubego i raka nerek |
| Portulaka pospolita (Portulaca oleracea) | Nasiona – olej z nasion (po ekstrakcji etanolem nasion etanolem) | HT-29, CSC (komórki macierzyste raka okrężnicy) | in vivo (mysz) | b.d. | 2,25 µg/ml (hamowanie proliferacji) | Hamowanie podziałów komórkowych, indukcja apoptozy komórek nowotworowych, hamowanie ekspresji genów Notch1 i β-kateniny (wpływ na różnicowanie, proliferację i apoptozę komórek macierzystych raka okrężnicy) |
| Przytulia czepna (Galium aparine) | ziele – ekstrakt etanolowy, metanolowy | Caco-2, HCT-116 | b.d. | kwas cykorowy | b.d. | wspomaga apoptozę komórek gruczolakoraka jelita grubego |
| Rozmaryn lekarski (Rosmarinus officinalis L.) | liść ; ekstrakt etanolowy | HT-29 | in vivo | Polifenole (kwas karnozowy i karnozol) | 12,5 μg /ml (kwas karnozowy) | Wzrost ekpresji regulatorów genowych (XBP1, NR1I2, CEBPA i SREBF1/SREBF2), aktywacja czynnika transkrypcyjnego Nrf2 |
| Sorgo dwubarwne (Sorghum bicolor) | Warstwa skórna łodygi ; ekstrakt fenolowy i acetonowy | HCT116 , komórki macierzyste raka okrężnicy | in vivo (mysz) | Apigeninidyna i luteolinidyna | 16 – 103 μg/ml | hamowanie podziałów komórkowych |
Sumak lakowy (Toxicodendron vernicifluum, pot. Rhus verniciflua) | pozbawiony alergenów (urushiol) ekstrakt z sumaka lakowego (suszona kora?) w połączeniu z mieszanką koreańską: Dokhwaljihwang-tang | rak odbytnicy | in vivo (człowiek) | m.in. flawonoidy | b.d. | reemisja przerzutów do płuc |
| Traganek błoniasty (Astragalus membranaceus) | korzeń traganka w mieszance z kłączem kurkumy wonnej (Curcuma aromatica) | CT26 | in vivo (mysz) | atragalozydy, flawonoidy (w tym kurkuminy), składniki olejku eterycznego (kurdion, curzeren, germakron i β-elemen) | 0,64/kg m.c. | Hamowanie przerzutowania do wątroby i śledziony, zmniejszenie objętości guzów, zmniejszenie patologicznych zmian jelit, głównie poprzez wpływ na mikroflorę jelitową (wzrost probiotycznej flory jelitowej, produkcja kwasów tłuszczowych: propionowego i masłowego, a w konsekwencji zmniejszenie ekspresji cykliny D1 i czynnika transkrypcyjnego C-myc) |
| Trójskrzydlak Wilforda (Tripterygium wilfordii) | minnelid (rozpuszczalny w wodzie analog tryptolidu), ekstrakty z korzenia zawierające tryptolid (pozbawiony kory korzeń ekstrahowany etanolem, a następnie frakcjonowanie ekstraktu octanem etylu) | HCT116, HT29 (z przerzutami podskórnymi i do wątroby) | in vitro, in vivo | tryptolid | HT116 – 60 nmol/dm3 i HT29 – 50 nmol/dm3 (żywotność | Hamowanie wzrostu komórek nowotworowych, indukcja apoptozy, zmniejszenie liczby przerzutów do wątroby |
| Wasabia japońska (Wasabia japonica) | kłącza ; ekstrakt metanolowy | COLO 205 | in vivo | 6-(Methylsulfinyl)hexyl isothiocyanate | 5 mg/ml | indukcja apoptozy i autofagii |
| Winorośl właściwa (Vitis vinifera) | nasiona ; ekstrakt wodny | Caco-2 | in vivo (mysz) | Procyjanidyny | 0,4 – 1 g/kg m.c. | zmniejszenie aktywności mieloperoksydazy (MPO) |
| Winorośl właściwa (Vitis vinifera) | nasiona ; ekstrakt wodny | HT-29, SW480 | in vivo | – | 5 mg/kg m.c. | Zmniejszona ekspresja białek VEGF, TNF, MMP-1, MMP-3, MMP-7, MMP-8, MMP-9 i MMP-13 |
UWAGA: zioła takie jak: Trójskrzydlak Wilforda, Sumak lakowy należy stosować wyłącznie pod kontrolą lekarza prowadzącego chemioterapię.
LEKI ZIOŁOWE
- odwar z kwiatów i liści nagietka – 30 g kwiatów i liści nagietka gotujemy przez ok. 5 minut w 1 litrze wody. Następnie po odstawieniu z ognia, należy odczekać 10 minut do naciągnięcia. Tak sporządzony odwar należy pić 3 razy dziennie po filiżance. Jest to przepis profesora J. Valneta, który zaleca go przy zmianach nowotworowych
- odwar z kłącza kurkumy i korzenia traganka – 40 g korzenia traganka błoniastego i 20 g kłączy kurkumy wonnej (można użyć bardziej dostępnego kłącza kurkumy długiej) należy rozbić na proszek i zalać 600 ml wody. Następnie całość należy gotować na bardzo wolnym ogniu przez 60 minut pod przykryciem. Po tym czasie całość należy przelać do termosu pijąc w dwóch porcjach na dzień. W oryginalnym przepisie w leczeniu raka jelita grubego stosowano 0,64 g ekstraktu (po ekstrakcji w aparacie Soxhleta i liofilizacji z powstaniem proszku) na kg m.c. co daje dawkę 45 g przy średniej wadze ciała – 70 kg. Ekstrakt hamuje powstawanie przerzutów oraz przywraca florę probiotyczną jelit, która wytwarza niskołańcuchowe kwasy tłuszczowe: kwas propionowy i masłowy. Kwasy te w pośredni sposób powodują zmniejszenie ekspresji genów białek uznawanych za onkogeny w raku jelita grubego: C-myc i cyklina D1. Odpowiedzialne są za przyspieszenie podziałów komórkowych i tworzenie przerzutów. Standardowa chemioterapia raka okrężnicy: 5-fluorouracyl powoduje w większym stopniu obniżenie poziomu tych białek, ale zaburza mikroflorę jelitową. Rak jelita grubego charakteryzuje się często zaburzeniem integralności bariery jelitowej co pogarsza funkcję jelit i sprzyja dalszemu postępowi choroby. Ekstrakt z kłącza kurkumy i korzenia traganka przywraca integralność tej bariery.
MIESZANKI ZIOŁOWE
Z zebranych przeze mnie informacji (patrz: tabela) wynika, że w terapii antynowotworowej warto stosować następujące surowce zielarskie: kłącze imbiru, owoc maliny czarnej, korzeń mniszka lekarskiego, liść i owoc pigwy zwyczajnej, liść rozmarynu, nasiona portulaki pospolitej i korzeń traganka błoniastego. Poniżej zamieszczam przykładową mieszankę.
- Nalewka w terapii antynowotworowej – należy zmieszać ze sobą po 40 g ziela bylicy rocznej, kłącza imbiru, owoców maliny czarnej (najlepiej świeży), owoców pigwy i liści rozmarynu. Następnie całość zalać 400 ml alkoholu (40-50 %) i macerować przez dwa tygodnie w ciemnym miejscu, od czasu do czasu mieszając. Po zakończeniu maceracji nalewkę należy przecedzić. Należy ją pić po 20 ml w połowie szklanki wody 2-3 razie dziennie.
BIBLIOGRAFIA
- Aleksander (red.) Ożarowski: Ziołolecznictwo. Poradnik dla lekarzy. Państwowy Zakład wydawnictw Lekarskich. Warszawa 1983. ISBN: 83-200-0640-6.
- https://onkologia.org.pl/pl/nowotwor-jelita-grubego-czym-jest#page-main-image
- Marta Frąckowiak, Tomasz Lewandowski, Paweł Stelmasiak: Podtypy molekularne raka jelita grubego jako potencjalny czynnik prognostyczny i predykcyjny przy wyborze optymalnej strategii leczenia. 2019 Via Medica. ISSN 2450–1646
- Aiello P, Sharghi M, Mansourkhani SM, Ardekan AP, Jouybari L, Daraei N, Peiro K, Mohamadian S, Rezaei M, Heidari M, Peluso I, Ghorat F, Bishayee A, Kooti W. Medicinal Plants in the Prevention and Treatment of Colon Cancer. Oxid Med Cell Longev. 2019 Dec 4;2019:2075614. doi: 10.1155/2019/2075614. PMID: 32377288; PMCID: PMC7187726.
- Kim K, Lee S. Remission of Unresectable Lung Metastases from Rectal Cancer After Herbal Medicine Treatment: A Case Report. Explore (NY). 2016 Jul-Aug;12(4):259-62. doi: 10.1016/j.explore.2016.04.005. Epub 2016 Apr 16. PMID: 27198037.
- Sun R, Gu J, Chang X, Liu F, Liang Y, Yang X, Liang L, Tang D. Metabonomics study on orthotopic transplantion mice model of colon cancer treated with Astragalus membranaceus-Curcuma wenyujin in different proportions via UPLC-Q-TOF/MS. J Pharm Biomed Anal. 2021 Jan 30;193:113708. doi: 10.1016/j.jpba.2020.113708. Epub 2020 Oct 18. PMID: 33129117.
- Oliveira A, Beyer G, Chugh R, Skube SJ, Majumder K, Banerjee S, Sangwan V, Li L, Dawra R, Subramanian S, Saluja A, Dudeja V. Triptolide abrogates growth of colon cancer and induces cell cycle arrest by inhibiting transcriptional activation of E2F. Lab Invest. 2015 Jun;95(6):648-659. doi: 10.1038/labinvest.2015.46. Epub 2015 Apr 20. PMID: 25893635; PMCID: PMC5001951.